DÖRT MEZHEBE GÖRE TEMİZLİK KONUSU

Sular
Hanefîler dışındaki diğer mezheplerde sular genellikle
1. Temiz ve temizleyici sular,
2. Temiz fakat temizleyici olmayan sular,
3. Temiz olmayan,(necis) sular,
Durgun suyun derinlik ve hacmi
Hanefîler'e göre: 50 m2 olması
Şâfiî ve Hanbelîler'e göre: Hacminin iki kulle (yaklaşık 206 litre) ve daha fazla miktarda olması halinde
büyük havuz hükmünü alır.
Mâlikîler'e göre: Normal abdest ve gusül suyu kabının alacağı su az su hükmündedir.
Necis (pis)
Mâlikî ve Hanbelîler: Eti yenen hayvanların idrar ve dışkısını necis saymazlar.
Şâfiîler: Necis sayar.
Hanefîler: Tavuk, kaz gibi kümes hayvanlarının dışkıları “necâset-i galîza” (ağır pislik)
Sığır, koyun, geyik gibi dört ayaklı hayvanlarınki ise “necâset-i hafîfe” (hafif pislik) olarak nitelendirilir.
At, eşek ve katırın idrar ve dışkısı ile havada pislemeleri sebebiyle sakınılması zor olduğu için, atmaca,
kartal, güvercin gibi kuşların dışkıları, hafif pislik grubundadır.
Hayvanların derisi tabaklanınca temiz olurmu.
Hanefîler: Domuz derisini hariç tutarlar
Şâfiîler: Domuz ve köpek derisini hariç tutarlar Meytenin (murdar hayvan) derisinin tabaklanınca
temiz olacağı görüşündedir.
Hanefîler'e göre: Meytenin, içine kan nüfuz etmeyen boynuz, kemik, tüy, diş gibi katı cüzleri de
temizdir.
Hanefî ve Mâlikîler'e göre: Meni necis olsa da kurumuş ise ovalamakla temizlenmiş sayılır.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ABDESTİN FARZLARI
Hanefî mezhebinin dışında kalan diğer üç Sünnî mezhebin buna bazı şartları da ilâve ettiği görülür.
niyet
Üç mezhebe göre, niyet abdeste başlarken besmele çekmek farz.
Hanbelîler'e göre, dört farzın âyette sayılan sıraya uygun yapılması (tertîb) farz.
Şâfiî ve Hanbelîler'e göre, bu işlemlerin ara verilmeden yapılması (muvâlât) Mâlikî ve Hanbelîler'e
göre farzdır.
Ca‘ferîler, abdestle ilgili âyetin ifade tarzından hareketle ayakların yıkanmasının değil
meshedilmesinin farz olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Abdesti bozan şeyler
Şâfiî ve Mâlikîler'e göre: İdrar ve dışkı yolları hariç, vücuttan çıkan kan ve benzeri sıvı maddeler
abdesti bozmaz.
Şâfiîler'e göre: Erkek ve kadının tenlerinin birbirine değmesi
Mâlikî ve Hanbelîler'e göre: Temastan cinsel haz duyulması halinde abdest bozulur.
Hanefîler'in dışındaki üç mezhebe göre: Bir kimsenin kendi cinsel organına temas da abdesti bozar.
Bir kimse abdest aldığını kesin olarak bilse de abdestinin bozulup bozulmadığında tereddüt etse
Mâlikîler'e göre: Abdesti bozulmuş olur.
Diğer üç mezhebe göre: Bu durumda abdest bozulmuş sayılmaz.
Namazda yakındaki şahısların duyabileceği şekilde sesli olarak gülmek.
Hanefîler'e göre: Rükûlu ve secdeli namazda sesli gülme abdesti de bozar.
Diğer mezheplere göre: Sadece namazın bozulacağı görüşündedir.
Dört Meshebe göre: Başın dörtte birini meshetmek yeterli ise de iki elle başın tamamının
meshedilmesi –sağlık bakımından endişe verici bir durum yoksa– sünnettir.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ÖZÜRLÜNÜN ABDESTİ
İmam Şâfiî'ye göre: Özürlü kimsenin her namaz için ayrı abdest alması gerekir. Özürlü kimsenin bu
sebeple elbisesine bulaşan idrar, kan özür devam ettiği sürece namazın sıhhatine engel olmaz.
Kadınlar için aybaşı ve loğusalık hali farklı fıkhî hükümlere tâbi olup bunun dışında kalan kanamalar ve
devamlı akıntılar (istihâze) özür hali sayılır.
Cünüplük
Fakihlerin çoğunluğuna göre: Cünüplük için meninin şehvetle gelmesini şart gördüklerinden,
ağır kaldırma, düşme, hastalık gibi sebeplerle meninin gelmesini cünüplük sebebi saymazlar.
Şâfiîlere göre: Şehvetle veya ağır kaldırma, düşme, hastalık gibi sebeplerle meninin gelmesini
cünüplük sebebi sayarlar.
Yeni müslüman olmuş bir kimsenin gusletmesi
Mâlikî ve Hanbelîlere göre: Vâcip,
Hanefî ve Şâfiîler'e göre: Mendup bir davranıştır. Cünüp ise gusletmesinin gerekliliğinde ittifak vardır.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--
GUSLÜN FARZLARI
Mâlikî ve Şâfiîler ile Şîa'dan Ca‘ferîler'e göre:Ağız ve burnun içini yıkamak sünnettir.
Mâlikîler'e göre: Vücudu ovalamak ve gusül işlemlerinin arasını açmamak da guslün farzlarındandır.
Gusülde niyet
Hanefîler'e göre: Sünnet.
Diğer üç mezheb’e göre: Farz
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TEYEMMÜMÜN
Hanefîler: Namaz vakti girmeden teyemmüm edilmesi câizdir. Su bulunmadığı, mazeret hali
kalkmadığı sürece bir kimse yaptığı teyemmümle dilediği kadar farz ve nâfile namaz kılabilir.
Diğer üç mezhebe göre: Teyemmümün geçerli olabilmesi için namaz vaktinin girmiş olması gerekir ve
bir teyemmümle birden fazla farz namaz kılınamaz.
Hanbelîler: Birden fazla kazâ namazı kılınabileceği görüşündedir.
Yaptığı teyemmümle namaz kılan kimse namaz esnasında suyu görürse veya su bulunursa,
teyemmümü bozulmuş olur. Namazı teyemmümle kıldıktan sonra su bulunursa vakit çıkmamış bile
olsa kılınan bu namazın iadesi gerekmez.
Şâfiîler bu durumda iadeyi gerekli görür. Namaz vakti çıktıktan sonra ise iadenin gerekmediğinde
görüş birliği vardır.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
HAYIZ SÜRESİ
Hanefî mezhebine göre : Âdetin en az süresi 3, en uzun süresi 10 gündür. İki âdet arasında kalan en
az temizlik süresi de 15 gündür.
Kâbe'yi tavaf hariç hacla ilgili bütün işlemleri ve ibadetleri (menâsik) yapabilir. Haccın rüknü olan
ziyaret (ifâza) tavafını yapmak üzere temizleninceye kadar Mekke'de bekler.
Hanefîler'e göre: Hayızlı olarak tavaf yapılması geçerli olmakla birlikte ceza kurbanı kesilmesi gerekir.
Mâlikî fakihleri: Kadının hayız süresi içinde Kur'an okuyabileceğini, fakat hayız kanı kesildiği andan
itibaren gusledip temizleninceye kadar cünüp hükmünde olup Kur'an okuyamayacağını
belirtmişlerdir.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NİFAS (loğusa)
Nifas için âzami(en uzun) süre.*
Hanefî ve Hanbelîler: 40 gün.
Mâlikî ve Şafiîler: 60 gün, olarak belirlemişlerdir.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İSTİHÂZE (özür kanı)
Hanefilere göre: Bu durumdaki kadın gerekli maddî-bedenî temizliği yapar, tedbirleri alır ve özürlü
kimselere tanınan ruhsat ve muafiyetleri kullanarak her bir namaz vakti için ayrı ayrı abdest alıp
ibadetlerini eda eder. Alınan bu abdestle o vakit içindeki bütün farz, vâcip ve nâfile, eda ve kazâ
namazları kılabilir.
Şâfiî ve Mâlikîler'e göre : Her bir farz namaz için ayrıca abdest almak gerekir.
Temizlik Terimleri (sözlük)
Mutlak Su : Yaratıldığı tabii halini koruyan, mahiyetini değiştirecek başka maddeler karışmamış suya
mutlak su denilir. Yağmur, kar, deniz, ırmak, kaynak ve kuyu suları normalde böyledir. Mutlak suyun
üç özelliği ve iki tabiatı vardır.
Üç Özelliği: Rengi, kokusu ve tadı.
İki tabiatı: İnceliği ve akıcılığı.
Suyun temizleyici sayılması : Abdest ve gusül gibi hükmî temizlik aracı olabilmesinin câiz oluşunu
ifade eder.
Suyun temiz sayılması : Diğer maddî temizlik ve kullanım aracı olabilmesini ifade eder.
Hem temiz Hemde temizleyici olan sular : Rengi, kokusu ve tadı bozulmamış, içine pis bir madde
karışmamış, kullanılması mekruh ve şüpheli hale gelmemiş sular hem temiz hem de temizleyici
sayılırlar. Tabiatta normal halde bulunan mutlak sular kural olarak böyledir. İnsanın, at, deve, sığır,
koyun ve keçi gibi eti yenen hayvanların ve kuşların artığı sular da, bu sulara maddî bir pislik
bulaşmadığı sürece kural olarak hem temiz hem temizleyicidir.
Temiz ve temizleyici olmakla birlikte kullanılması mekruh olan sular : Tavuk gibi eti yenen, kedi gibi
eti yenmeyen evcil hayvanların, çaylak, doğan gibi yırtıcı kuşların artığı sular böyledir.
Mâ-i müsta‘mel : Abdest, gusül gibi hükmî temizlikte kullanılmış olan sular; Maddî bakımdan temiz
olsalar bile ikinci defa hükmî temizlikte kullanılamaz.
Temiz ve temizleyici olmayan sular: İçine pislik düştüğü kesin olarak veya galip zan ile bilinen –tanımı
aşağıda gelecek olan– az miktardaki sular ile içine düşen pislikten dolayı rengi, tadı veya kokusu
bozulan büyük su birikintileri ve akarsular böyledir. Köpeğin, eti yenmeyen vahşi hayvanların artığı
sular da temiz değildir.
Eşek ve eşekten doğan katırın artığı suların hükmî temizlikte kullanılıp kullanılmayacağı ise şüphelidir.
Temiz su bulunmadığında bunlarla abdest ve gusül alınır ve ayrıca teyemmüm yapılır.
Mukayyet Su : İçine temiz bir maddenin katılmasıyla incelik ve akıcılığını kaybeden mutlak sulara veya
tabii bir oluşumla meydana gelip özel bir isimle anılan sulara "mukayyet su" tabir edilir. Gül suyu,
meyve suyu, maden suyu, diğer helâl meşrubat türleri veya içinde nohut, mercimek benzeri temiz
şeylerin pişmesiyle incelik ve akıcılığını kaybeden sular böyledir. “Mutlak sular temiz ve temizleyicilik
özelliğini kaybetmediği sürece hem maddî pisliğin temizlenmesinde hem de hükmî temizlikte
kullanılabilirken mukayyet sular, normal su bulunmadığı zaman sadece maddî temizlikte
kullanılabilir.”
Büyük hades: Gusülle giderilebilen “cünüplük (cenâbet), hayız ve nifas” gibi hükmî kirlilikler.
Küçük hades: Abdestle giderilebilen hükmî kirlilik.
Büyük hükmî temizlik: Gusül
Küçük hükmî temizlik: Abdest
Necaset: Maddî kirlilik
Hades: Hükmî kirlilik
Necâsetten tahâret: Görünür kir ve pisliklerin giderilmesi.
Hadesten tahâret: Abdestsizlik halinin giderilmesi.
Necis: Pis
Necâset-i galîza: Ağır pislik . Tavuk, kaz gibi kümes hayvanlarının dışkıları.
Necâset-i hafîfe: Hafif pislik. Sığır, koyun, geyik gibi dört ayaklı hayvanlarınki ve At, eşek ve katırın
idrar ve dışkısı ile havada pislemeleri sebebiyle sakınılması zor olduğu için, atmaca, kartal, güvercin
gibi kuşların dışkıları, hafif pislik grubundadır.
İstibrâ: Küçük abdest temizliği.
İstincâ: Büyük abdest temizliği.
Mazmaza: Ağzı su ile çalkalamak (gargara yapmak)
İstinşak: Burnu su ile temizlemek.
Delk: Ovmak (uzuvları su ile ovmak)
Bedel, Halef : Mest ve sargı üzerine mesh’in yıkama yerine geçmesi.
Hades-i asgar : Abdest almayı gerektiren küçük kirlilik.
Hades-i ekber : Guslü gerektiren büyük kirlilik.
Teyemmüm : Sözlükte "bir işe yönelmek, bir şeyi kastetmek"
Hayız: Adet, aybaşı, kanaması.
Nifas: Loğusalık hali.
Nüfesâ: Loğusa kadın.
İstihâze: Özür kanı. Rahim içi damarlardan hayız ve nifas hali dışında ve bir hastalık veya yapısal
bozukluk sebebiyle gelen kana istihâze (özür kanı) denilir.